Jej Wysokość Żyrafa – 15 niezwykłych ciekawostek
Żyrafa to zwierzę zdumiewające i potwierdzenie niesamowitej pomysłowości natury! Niestety wiele z podgatunków ma status zagrożonych. Najbliższym żyjącym krewnym żyrafy jest okapi. Poznaj Jej Wysokość Żyrafę!
Spis treści:
Na safari zabierz przewodnik Anki Olej-Kobus „Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari” gdzie opisane są różne gatunki afrykańskich żyraf.
Możecie do Namibii wyruszyć ze mną (Anką Afrykanką – tu jest kalendarz wypraw) lub samodzielnie (tu nowy poradnik self-drive).
Więcej? Zajrzyj do książki „Namibia. Przez pustynię i busz” do kupienia z autografem w naszym sklepie Namib.pl
Zaskakująca nazwa
Dawni Europejczycy nie mogli się nadziwić oryginalnemu wyglądowi żyrafy. Oddaje to jej łacińska nazwa: giraffa camelopardalis, gdyż uważano że jest skrzyżowaniem wielbłąda (camel) z lampartem (leopard)!
W językach zachodnich żyrafa zmieniła nazwę, z cameleoparda na „girafe”, co wywodzi się z arabskiego gdzie określa ją słowo zerafa (zarafa). Tłumaczy się je: „pełna gracji, miła”. W polskim przekładzie Biblii Jakuba Wujka (XVI w) jest nazwana „wielbłądopard”, co odpowiada jej łacińskiej nazwie.
Wzór jak dowód osobisty
Choć wydaje się nam, że wszystkie są takie same – istnieje aż 9 podgatunków! W Kenii i Tanzanii na safari ogląda się żyrafy siatkowane, kenijskie i Rothschilda, na południu Afryki są żyrafy południowe, w Namibii spotkamy żyrafę angolską, zdaniem badaczy osobniki występujące w Etoszy i na pustynnej północy (np. w okolicach Purros) to odrębny podgatunek.
Przynależność do danego podgatunku jest określana na podstawie wzoru na sierści. Jakby tego było mało: każdy osobnik ma niepowtarzalny wzór cętek, po którym się nawzajem rozpoznają! Im starszy jest osobnik tym ciemniejszy ma deseń, dlatego przewodnicy patrząc na odcień sierści są w stanie powiedzieć czy to młodzik czy staruszek. Zdarzają się też białe żyrafy.
Ile rogów ma żyrafa?
Na pierwszy rzut oka widać dwa rogi (ossikony), jednak u niektórych podgatunków jest ich aż pięć! Pozostałe trzy tworzą „guzy” na głowie: dwa za uszami a jeden na czole. Gdy przyjrzeć się z bliska wygląda to niczym mini róg jednorożca!
Po rogach żyrafy rozpoznasz jej płeć: samice i młode mają na końcu kępy włosów, u samców końcówki rogów są łyse. Wszystko przez to, że samce używają tych rogów w walce oraz do szturchania samicy podczas godów (takie żyrafie „końskie zaloty”).
Aby uniknąć obrażeń podczas porodu, u noworodków ossikony są położone i nie połączone z czaszką. Zrastają się z nią w późniejszym okresie. Ossikony są zbudowane ze skostniałej tkanki chrzęstnej.
Przechytrzyć drzewa
Klasyczny obrazek to żyrafy jedzące liście drzew. Dzięki temu na sawannie akacje mają charakterystyczny kształt parasola, bo są regularnie od dołu podjadane. Zwierzęta wyglądają jakby były koneserami: tu poskubią jedno drzewo, po chwili idą do następnego. Tymczasem to przemyślana strategia!
Drzewa bronią się przed zjadaniem wydzielając gorzką taninę. Jej zapach z wiatrem trafia do następnych drzew niczym ostrzeżenie: broń się! Dlatego żyrafa stara się żerować pod wiatr i przejść do następnego drzewa nim dotrze tam ostrzeżenie.
Obrona przed kolcami i słońcem
Jak przystało na tak duże zwierzę: ma apetyt! Dziennie zjada ok 35 kg liści co zajmuje jej do 20 godzin! A że wiele drzew jest kolczastych, stąd podczas jedzenia żyrafa zamyka nozdrza, by nie zranić ich wnętrza kolcami.
A co jeśli się zrani? Jej ślina ma antybakteryjne właściwości, dzięki czemu dezynfekuje rany powstałe od ukłucia i chroni zwierzę przed zakażeniem.
Pozostaje jeszcze ochrona języka (długiego na 50 cm!) przed słońcem. Natura wyposażyła zwierzęta w naturalny filtr przeciwsłoneczny i dlatego ich język (który wiele godzin jest wystawiany na słońce) ma kolor czarno-fioletowy!
Zjadaczka kości
Co pewien czas zwraca pokarm (odłyka) do jamy gębowej, gdzie jest ponownie przeżuwany. Jedzenie „wędrujące” długim przełykiem do góry to niezwykły widok!
Aby uzupełnić niedobory minerałów (np. wapnia), zjada też znalezione na sawannie kości (osteofagia). Ważne, by były to stare i trochę zwietrzałe kości, bo inaczej ich nie pogryzie! A skoro o gryzieniu mowa: górnej szczęce nie ma zębów, są tylko w żuchwie – wszystko po to, by łatwiej zagarniać liście językiem.
Jak często pije żyrafa?
Przy wodopoju jest zmuszona do akrobacji. Rozgląda się na boki, rozstawia przednie nogi, ugina je i pochyla głowę w dół. Kilkanaście łyków i gwałtownie podnosi głowę do góry, zerkając czy aby nie zbliża się niebezpieczeństwo. Bowiem żyrafa z głową w dole jest bezbronna w razie ataku drapieżnika!
Może dlatego żyrafy potrafią obywać się całkiem długo bez wody. Pustynne gatunki (w Namibii) mogą pić wodę raz na 3 tygodnie (rzadziej niż wielbłąd!). Woda nie jest żywiołem tych zwierząt: nie umieją pływać.
Wyjątkowa budowa ciała
Wysokość to ich znak rozpoznawczy: samce mają do 5 metrów, samice do 4,5 metra. A najdłuższa wśród zwierząt szyja ma tylko 7 kości (jak u człowieka!). Rzecz jasna odpowiednio dłuższych!
Narzekasz na ciśnienie? U żyraf wynosi ono 280/180 w spoczynku – to najwięcej ze wszystkich ssaków! Ma też ogromne serce (dosłownie!): ważące 11 kg (jest najcięższe spośród zwierząt lądowych). Uderzając 170 razy na minutę pompuje ok. 60 litrów krwi! Dla porównania – tętno człowieka to mniej więcej 100 uderzeń mniej.
Te szyje długo nie dawały spokoju badaczom. Przydają się do żerowania wysoko ponad innymi gatunkami, jednak w rzeczywistości to gigantyczne… maczugi! Gdy samce walczą o samicę uderzają się głowami. Takie pojedynki nazywane są necking. Kto ma dłuższą szyję – tego cios jest mocniejszy! I tak drogą ewolucji ojcowie o dłuższych szyjach przekazali swe geny… Zobacz walkę żyraf na filmie BBC Earth (nakręconą w pobliżu Purros!):
A ponieważ seks nie jest łatwy (wdrapanie się na samicę to spory wyczyn!), zatem samiec najpierw sprawdza, czy warto inwestować w ten związek. Otóż podczas rui samiec degustuje mocz samicy. Smak i zapachu informuje go, czy wybranka jest gotowa do zapłodnienia.
Gdy rodzi się maluch…
Ciąża trwa 15 miesięcy. Gdy rodzi się młode spada na ziemię z wysokości 2 metrów (bo mama nie kładzie się do porodu – byłoby to zbyt niebezpieczne!). Tyle, że noworodek ma 2 metry, więc krzywdy sobie nie zrobi.
Noworodek waży około 100 kg (niezła „kruszynka”!). Po pół godzinie niepewnie staje na patykowatych nogach. Po kilku godzinach może już biegać (niezły wyczyn w porównaniu z człowiekiem, choć noworodki gnu biegają już po godzinie!).
Maluch żywi się mlekiem mamy do 12 miesięcy, ale już mając 2 tygodnie zaczyna objadać liście. Przez pierwszy rok rośnie ok. 2,5 cm dziennie! Gdy żyrafa ma półtora roku zaczyna samodzielne życie a rodzicem może zostać mając 2,5-3,5 lata. Samica rodzi co 18 miesięcy.
Co łączy żyrafy i NASA?
Skóra na nogach tych zwierząt działa niczym pończochy przeciwżylakowe co przeciwdziała puchnięciu nóg. Zainspirowało to badaczy z NASA, którzy wykorzystali rozwiązania natury tworząc skafandry grawitacyjne dla astronautów!
A teraz wyobraź sobie jak długie są naczynia krwionośne w szyi! Mają bardzo elastyczne ścianki, aby krew szybko dopływała do głowy, a jednocześnie potrafią się zwężać, by krew powoli odpłynęła. W transporcie krwi pomagają zastawki, dzięki czemu krew nie przemieszcza się zbyt szybko podczas pochylania. To kolejny powód by nie pić wody zbyt długo!
Wdech, wydech…
Ogromne zwierzę potrzebuje ogromnych płuc. Tworzy to kolejne problemy: bo biorąc wdech, żyrafa ma wciąż w płucach powietrze z poprzedniego oddechu. Duże płuca pozwalają powietrzu na mieszanie się bez ryzyka niedotlenienia lub zatrucia dwutlenkiem węgla.
Żyrafa oddycha trzy razy wolniej niż człowiek, dzięki temu jej tchawica (o imponującej długości ponad 3 metry!) nie ulega wysuszeniu.
Sekrety chodu
Mając tak długie nogi – musi uważać by się nie potknąć o nie. Dlatego porusza się inochodem (czyli jednocześnie podnosi kończyny po jednej stronie ciała). Wędruje z gracją przemierzając ok. 6 km na godzinę. Może też rozpędzić się do prędkości 50 km/h, ale tylko na krótkim dystansie, bo już po kilkunastu minutach takiego tempa ryzykuje jej atak serca.
Jest bardzo ostrożna i łagodna, ale jeśli poczuje się zagrożona może w obronie kopać nogami! Lepiej nie wejść jej pod kopyto mające wielkość talerza obiadowego: ok 30 cm.
Ach śpij kochanie…
Na pewno nie można jej nazwać śpiochem! Śpi na leżąco. Wygląda wtedy zjawiskowo: zwinięta jak kociak, z wygiętą szyją i głową w okolicy tylnych nóg lub położoną na biodrach!
Śpi do 4 godzin na dobę a sen głęboki zajmuje jej zaledwie pół godziny! Do połowy XX w. badacze uważali, że żyrafy w ogóle nie śpią! Leżąca żyrafa to jeszcze łatwiejszy łup niż pijąca, więc te zwierzęta musiały się przystosować do bardzo krótkiego snu!
Żyrafy w Europie
Pierwsze żyrafy trafiły do rzymskich cyrków, gdzie wystawiano je do pojedynków z lwami. Dużo więcej szczęścia miała żyrafa, którą w 1486 roku otrzymał władca Florencji od sułtana Egiptu. Do dziś jedna z dzielnic Sieny nazywa się contrada della giraffa i ma to zwierzę w swym herbie!
Prawdziwa „żyrafomania” nastąpiła w 1826, gdy władca Egiptu podarował władcy Francji Zarafę (takie imię nadano żyrafie). Przypłynęła jesienią statkiem do Marsylii a wiosną wyruszyła (pieszo!) do Paryża. Ubrano ją w pelerynę z tafty i atłasu z królewskimi herbami a nawet przygotowano kalosze by chronić ją przed błotem!
Wszędzie witały ją tłumy (nawet kilkutysięczne!), zwłaszcza że rozniosła się wieść iż jej dotknięcie przynosi szczęście. Nocowała w zajazdach, gdzie czasem trzeba było rozbić sufit stajni, by się zmieściła!
Na dworze Karola X stała się ulubienicą: pisano o niej wiersze, pieczono ciastka w jej kształcie, damy czesały się „na żyrafę”. Zdobiła dosłownie wszystko: meble, tkaniny, naczynia, instrumenty… Po jej śmierci (1845 r.) została wypchana i wystawiona w Jardin des Plantes po czym przeniesiono ją do Muzeum Historii Naturalnej w La Rochelle.
Na niebie i w legendzie…
Gwiazdozbiór Żyrafy wprowadzony został do atlasów nieba w XVII stuleciu. Lud Tswana zamieszkujący Botswanę uważa natomiast Gwiazdozbiór Krzyża Południa za dwie żyrafy: gwiazdy Acrux i Mimosa tworzą samca, a Gacrux i Delta Crucis obrazują samicę.
Jedna z afrykańskich legend mówi, że żyrafa stała się taka wysoka od zjedzenia zbyt dużej ilości magicznych ziół. Buszmeni wierzyli też, że żyrafy mogą spowodować deszcz, gdy głowami zahaczą o chmury i je rozerwą. Poświęcili tym zwierzętom specjalny taniec i wiele malunków!
Zajrzyj do wpisu z ciekawostkami o słoniach oraz o wiewiórkach z Solitaire.
Tu znajdziesz legendę o tym jak gepard dostał swe cętki.
(c) TravelNamibia.pl
